Over BELONEN en OMKOPEN... 

Je hond belonen als hij een bevel goed opvolgt is een leuke bezigheid. Sinds de ‘positieve’ opvoedingsmethoden algemeen zijn aanvaard en ingeburgerd, wordt er nogal wat beloond de laatste tijd. Maar kun je daarin ook fouten maken?

Het gebruik van snoepjes werkt heel snel en kost niet veel moeite. Nochtans staat deze methode dikwijls ter discussie bij de zogenaamde ‘echte’ kenners. Volgens sommigen zijn snoepjes nodig en maken ze het aanleren gemakkelijker. Volgens anderen zijn snoepjes totaal overbodig. Volgens nog anderen maakt het gebruik van snoepjes de hond voedselafhankelijk en zal hij het gevraagde alleen nog doen als hij zin heeft in een snoepje. Je kan je dan ook terecht afvragen hoe het nu toch mogelijk is dat er over dit onderwerp zoveel uiteenlopende meningen bestaan?

Het antwoord is simpel!

Een hond met snoepjes belonen lijkt eenvoudig, maar is dat niet. Er worden heel wat fouten gemaakt. Hondentrainers gaan niet allemaal op dezelfde manier met snoepjes om.
Daarom is het belangrijk om het gebruik van snoepjes eens onder de loep te nemen.

Als je snoepjes en voedsel geeft aan je hond, dan kan het voedsel door de hond worden geïnterpreteerd als lokmiddel (om ervoor te zorgen dat hij iets doet), als omkoopmiddel (om hem op andere ideeën te brengen) of als beloning (om hem te motiveren dit gedrag in de toekomst meer te vertonen). Als hondentrainers dit onderscheid niet maken, dan wordt het beoogde resultaat soms niet verkregen. 

Als lokmiddel

Lokken is soms erg handig, bijvoorbeeld om je hond naar je toe te lokken. Hou een snoepje voor zijn neus, beweeg het snoepje en de hond volgt. Of om de aandacht van je hond te trekken: neem een snoepje en hou het voor je neus en gegarandeerd zal je hond je bekijken. Na een paar herhalingen hoef je nog maar lawaai te maken met de verpakking en je hond heeft aandacht voor je. Je kan met voedsel ook gedrag uitlokken om nieuwe dingen aan te leren. Hou een snoepje voor zijn neus, beweeg het snoepje omhoog en de hond gaat ‘zitten’. Hou een snoepje voor zijn neus, brengt het snoepje naar de vloer en de hond gaat ‘liggen’.

Snoep gebruiken als lokmiddel is ook erg handig om angsten of onzekerheden bij de hond te overwinnen. Als een hond wordt geconfronteerd met bijvoorbeeld een situatie, een voorwerp, een persoon, een agilitytoestel,dan kan lokken met snoepjes een oplossing bieden. De hond is dan zo geconcentreerd op het voedsel dat hij zijn angst even ‘vergeet’. Je kan lokken met voedsel ook gebruiken als de hond onzeker is over wat er nu precies van hem wordt verlangt.

Als je een jonge hond duidelijk wilt maken dat je wilt dat hij zelf in de auto stapt, dan doe je dat best niet met woorden, want die begrijpt hij niet. Hem lokken met een snoepje klaart de klus in een paar seconden. Snoep en voedsel gebruiken als lokmiddel is ook erg handig om de interesse van je hond in jou en in wat je doet te ervoor dat jijzelf en wat jij doet aantrekkelijk wordt voor je hond. Een lokmiddel is bijvoorbeeld ideaal om op zeer korte tijd het vertrouwen te winnen en zelfs de medewerking van een vreemde hond te verkrijgen/vergroten. Als je een lokmiddel gebruikt, dan zorg je ervoor dat jijzelf en wat jij doet aantrekkelijk wordt voor je hond. 

Definitie van een lokmiddel:

* Een lokmiddel vergroot de mogelijkheid dat een bepaald gedrag zich zal voordoen.

* Het zorgt ervoor dat een bepaald gedrag zich kan voordoen, zodat het kan worden  beloond.

* Een lokmiddel wordt aangewend op het moment dat de hond nog niets doet, d.w.z. op het ogenblik dat je probeert hem iets te doen ondernemen.

Voorwaarden waaraan moet woorden voldaan opdat je hond de aangeboden snoepjes als ‘lokmiddel’ ervaart:

* De snoepjes moeten worden aangeboden  vóór het gedrag zich voordoet.

* De hond moet ze kunnen zien vóór hij het gedrag vertoont.

* Hij moet het lokmiddel van tevoren kennen.

Opgelet:

Een lokmiddel zorgt er niet voor dat de hond zich beloond voelt of dat een bepaald gedrag wordt versterkt. Snoepjes en voedsel hebben enkel de functie om een bepaald gedrag uit te lokken, bijvoorbeeld om een hond door een buis te lokken bij het aanleren van agilityoefeningen, of een hond lokken om een trap op te gaan enz.

 

Als omkoopmiddel

Omkopen is soms de gemakkelijkste oplossing voor een bepaalde situatie. Je kan daardoor de hond iets laten doen dat hij eigenlijk niet graag wil. In plaats van je hond intensief te trainen om op bevel ‘los’ te laten als hij weer eens een stuk wasgoed uit de wasmand heeft gepikt, kan je proberen hem ‘om te kopen’ en het in te ruilen voor een snoepje of voor voedsel.

Een omkoopmiddel gaat meestal aan een bevel vooraf of wordt gelijktijdig met een bevel gegeven. Als jij ‘dit’ doet, dat kan je ‘dat’ krijgen. Je houdt bijvoorbeeld een koek voor zijn neus en je zegt: ‘los’ Een omkoopmiddel brengt de hond op andere gedachten en zorgt ervoor dat het de moeite waard is om toe te geven. Omkoopmiddelen  moeten niet veelvuldig worden gebruikt. Ze kunnen wel dienen om de waarde van een bepaald voorwerp of activiteit te verminderen, terwijl de aantrekkelijkheid van iets wat van de hond wordt verlangd net kan worden verhoogd. Het gebruik van een omkoopmiddel  is geen training. Het is alleen een effectieve manier om een specifieke gevaarlijke of frustrerende situatie tijdig op te lossen.

In sommige omstandigheden kunnen omkoopmiddelen krachtige hulpmiddelen zijn.

Voorbeeld 1: Een hond die in huis rondloopt met een kippenbil die hij van het aanrecht heeft gepikt, zal niet geneigd zijn om die te laten vallen op bevel. Maar de hond is misschien wel bereid om de kippenbil te wisselen voor een omkoopmiddel zoals bv. Een stuk kaas (zeker als je hem met veel vertoon aanbiedt) of voor een van zijn favoriete speeltjes.

Voorbeeld 2: Je roept ‘kom hier’ naar je hond, maar hij komt niet. Je hond achterna zitten in de tuin terwijl hij het spelletje ‘pak me dan, als je kan’ met jou speelt, is erg frustrerend. Als eigenaar vind je het vreselijk. Maar honden – vooral jongvolwassen honden – zijn er gek op.Dit spelletje kan je naar je hand zetten door bv. Plots te schudden met de koekjesdoos of door de hond uitzicht te geven op iets wat op dat ogenblik aanlokkelijk lijkt, zoals bv. een balletje.

Definitie van een omkoopmiddel:  

* Een omkoopmiddel wordt gebruikt op momenten dat de hond al bezig is met een bepaalde handeling.

* Het wordt meestal gebruikt als de hond iets negatiefs doet.

* Het omkoopmiddel heeft als doel het gedrag waarmee de hond bezig is te stoppen en de hond aan te zetten tot ander gedrag.

* Het brengt hem op andere gedachten.

* Voorwaarden waaraan moet worden voldaan opdat je hond de aangeboden snoepjes/het voedsel als een ‘omkoopmiddel’ ervaart:

* Het voedsel is door de hond van tevoren gekend. Hij ziet het.

* De hond krijgt het omkoopmiddel pas als hij het gedrag waarmee hij bezig was, aanpast.

Opgelet:

Een omkoopmiddel zorgt er niet voor dat de hond zich beloond voelt of dat een bepaald gedrag wordt versterkt.

De snoepjes/het voedsel hebben enkel de functie om de hond op andere gedachten te brengen.

 

Als beloning

Snoepjes gebruiken als beloning is nog iets heel anders. Snoepjes geef je om je hond te laten weten dat je zijn gedrag goed vindt en geef je ook om het gedrag te versterken of de frequentie van het gedrag te doen toenemen. Door een gedrag te belonen, zorg je ervoor dat je hond gemotiveerd is om het nog meer te gaan doen.

Een beloning verschilt van een lokmiddel of een omkoopmiddel omdat ze onverwacht is. De beloning wordt nooit op voorhand getoond en wordt pas gegeven na het goede gedrag of de juiste respons.

Definitie van beloning:

Een beloning versterkt het gedrag dat eraan voorafging en zorgt ervoor dat het in de toekomst meer wordt vertoond. Voorwaarden waaraan moet worden voldaan opdat de aangeboden snoepjes als een ‘beloning’ ervaart:
Het voedsel moet onverwacht en onvoorspelbaar zijn.
Het voedsel mag nooit op voorhand worden getoond.
Het voedsel mag pas te zien zijn na het goede gedrag of na de juiste respons.
Een beloning is niet van tevoren gekend.
De hond heeft de snoepjes niet gezien.

Opgelet:

Alleen als aan deze voorwaarden wordt voldaan, kan je spreken van een beloning. Door een gedrag te belonen, zorg je ervoor dat de hond meer gemotiveerd is om het gedrag te vertonen. Een beloning motiveert je hond om het nog meer en nog beter te willen doen.
 

Welke fouten worden het meest gemaakt bij het gebruik van snoepjes/voedsel?

Er zijn een paar veel voorkomende redenen waarom het bij het gebruik van snoepjes soms misgaat.

-        Mensen laten de hond het snoepje al zien voor de hond het bevel heeft uitgevoerd. Bijvoorbeeld: de baas toont het snoepje en geeft vervolgens het bevel ‘zit’. Het vervolg is meestal dat als de hond gaat zitten, hij het snoepje krijgt van zijn zijn baas. De baas denkt dat hij het zitgedrag van zijn hond heeft beloond, maar dat is niet zo. De hond voelt zich niet beloond, het snoepje werd door de hond als lokmiddel geïnterpreteerd.

Noteer: de hond ziet zijn baas wel graag en zal misschien in zijn buurt blijven, maar hij zal de volgende keer niet geneigd zijn om het ‘zit’-bevel vlugger of beter uit te voeren.

-        Mensen halen snoepjes tevoorschijn omdat de hond het gevraagde bevel niet uitvoert. Bijvoorbeeld: de baas roept de hond, die vrij in de tuin rondloopt. De hond gedraagt zich alsof hij het niet heeft gehoord en reageert niet op het bevel. De baas haalt de snoepjes en maakt de hond duidelijk dat hij snoepjes heeft. Als de hond komt, is de baas tevreden en krijgt de hond het snoepje. De baas denkt nu dat de hond de volgende keer wel wat vlugger of vlotter zal komen, omdat hij hem toch heeft ‘beloond’ met snoepjes. Maar dat is niet juist. De hond zag het snoepje als een omkoopmiddel.

Noteer: de hond zal ook hierdoor zijn baas wel graag zien en zal misschien in de buurt van de baas blijven in de hoop dat hij weer iets krijgt. Maar hij zal de volgende keer niet geneigd zijn om het ‘kom’-bevel vlugger of beter uit te voeren, want hij snapt niet dat hij daarvoor een bevel moet opvolgen.

-        De enige manier waarop je snoepjes als beloning kan gebruiken, is dus door ze vooraf niet te laten zien. Direct nadat de hond het gevraagde gedrag heeft uitgevoerd, worden de snoepjes aan de hond gegeven. 

"Alleen U bepaald waar en wanneer er wordt beloond!"

Het effect van belonen wordt versterkt als het geven van een beloning in de vorm van lekkers met interval wordt gegeven. Oftewel:  heeft de hond het commando/het gevraagde goed onder de knie, geef dan de beloning in de vorm van snoep niet elke keer, en met een voor de hond onvoorspelbare interval. Hij zal hierdoor absoluut alerter blijven, en dus niet "afzakken" in zijn aandacht!

Het gebruik (of het in sommige gevallen juist niet gebruiken) van de stem, of het gebruik van gebaren mogen overigens niet vergeten worden. Juist op (de intonatie van)uw stem reageert een hond bijzonder wel. Maar dat is weer een heel ander "hoofdstuk".

Ik hoop dat er hiermee wat meer duidelijkheid is gegeven over hoe je met snoepjes of voedsel als beloning moet omgaan. Laat je niet van de wijs brengen door mensen die halsstarrig blijven volhouden dat belonen met snoep niet zou werken. Maar... mijn persoonlijke mening is dat een echte baas (lees: een echte roedelleider) het gebruik van beloning in de vorm van "snoep" niet nodig heeft om de hond volgzaam en gehoorzaam te maken/houden) maar in geval van "om te buigen" of te voorkómen gedrag in bepaalde situaties is het gebruik van lekkers wellicht bij sommige honden net de "drempel" of "druppel" om voor een andere optie te kiezen als hij normaal gezien volgens zijn instinct of gewoonte(gedrag) zou volgen, en zijn gedrag dus zo de richting in gestuurd kan worden die zijn baas liever ziet...

 

© Angelique Bultman/ v.d.Turfhoeve Newfoundlanders